De Samoerai verliezen hun meesters en worden Ronin

Het besef van de kostbaarheid van het leven in het nu, was ook sterk onder de samoerai die er immers rekening mee moesten houden dat ze elk moment in een gevecht zouden kunnen sterven. De samoerai hadden een sterke eigen cultuur en hun typische erecode en veel aandacht voor dichtkunst, muziek en andere kunsten.
De weg van de samoerai – de Bushido – was sterk verbonden met meditaties over leven en dood. Er zijn geschriften bewaard gebleven die gaan over de wijsheid van de samoerai, zoals die van Musashi (1584-1645) of Tsunetomo (1659 – 1719).
 

Voor de eenwording van Japan bestonden er allerlei clans met hun eigen kastelen die hun eigen samoerai hadden en elkaar op gezette tijden bevochten. Tokugawa verbiedt het de leiders van de clans om nog samoerai in dienst te hebben; bovendien worden ze overbodig omdat er geen onderlinge oorlogen meer uitbreken.
Het gevolg is dat ze geen meester en dus geen middelen van bestaan meer hebben. Ze gaan werk zoeken in de stad, worden boer of ze gaan zwerven: de zogenaamde Ronin. Sommigen van die Ronin worden rovers die de boeren afpersen, anderen proberen te overleven door hun diensten aan te bieden als bewaker of bodyguard. De Ronin hebben de meeste verhalen en films over de samoerai geïnspireerd. Kurosawa's magistrale films
'The Seven Samurai’ en ‘Yoyimbo’ laten iets zien van het lot van de Ronin.
 

Doordat de samoerai een sterke eigen cultuur en erecode (Bushido) hadden, die te vergelijken is met die van onze middeleeuwse ridders, konden velen van hen zich geen ander leven voorstellen. Ze wilden de traditie van de samoerai, die ook een sterke (Zen-) meditatieve en esthetische inslag had, voortzetten. Ze vestigden scholen die zich richtten op het doorgeven van traditionele kennis en technieken waarbij verschillende accenten ontstonden, zoals de verdediging met de blote hand (ju jitsu), het duelleren met een (bamboe)zwaard (kendo) en het trekken en duelleren met een echt zwaard (jai do). De technieken mochten niet gedeeld worden met anderen en bleven het geheim van de school die geleid werd door een meester.